اضافه رفاه تولید کنندهمازاد تولیدکننده معیاری است که افزایش منفعت تولیدکننده را در هر سطح تولیدی که سود موسسه حداکثر می‌شود را نشان می‌دهد. ممکن است چنین تصور شود مازاد اقتصادی همان سود اقتصادی است. اما اینطور نیست و مازاد تولیدکننده بیش از سود اقتصادی است. زیرا اگر موسسه در کوتاه مدت هیچ کالایی را تولید نکند در این صورت زیانی به‌اندازه هزینه ثایت خواهد داشت و اگر تولید داشته باشد اما مقدار تولید آن در کمتر از سطح هزینه‌های متغیر باشد در این صورت اگرچه باز موسسه دارای سود اقتصادی نباشد و یا حتی با ضرر مواجه باشد اما نسبت به حالتی که هیچ تولید ندارد در وضعیت بهتری قرار دارد. لذا گفته می‌شد که اگر به سود اقتصادی هزینه‌های ثابت را اضافه کنیم، مازاد تولید کننده به دست خواهد آمد. [۱]
فرجی، یوسف، تئوری اقتصاد خرد، تهران، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، ۱۳۸۵، چاپ هفتم، ص۲۳۷.
۱ - تعریفاضافه رفاه تولیدکننده مفهوم مشابهی مثل مازاد رفاه مصرف‌کننده دارد و به صورت میزان منافعی که تولیدکننده در نتیجه تولید محصول در سطح حداکثر کننده سود به دست می‌آورد تعریف می‌شود. [۲]
اچ فرانک، رابرت، اقتصاد خرد (جلد اول)، ترجمه حمید آماده و زکریا فرج زاده، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۹۰، چاپ اول، ص۴۸۲.
به عبارت دیگر اضافه رفاه تولید کننده عبارت از اختلاف میان درآمد کل و ارزش محصول برای یک تولیدکننده است که در قالب نموداری سطح بین خط قیمت و منحنی عرضه می‌باشد. [۳]
چ. موریس و او. فیلیپس، تحلیل اقتصادی نظریه و کاربرد اقتصاد خرد، اکبر کمیجانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۴، چاپ نهم، ج۱، ص۹۰.
۲ - هدفبرآورد میزان منافعی که مردم و بنگاه‌های حاضر در یک بازار خاص به دست می‌آورند برای تحلیل‌های سیاست‌گذاری مفید است به عنوان مثال فرض کنید یک دولت جهان سومی می‌داند که با احداث یک جاده میان ساحل دریا و منطقه داخلی کشور می‌تواند یک بازار برای فرآورده‌های غذایی دریایی راه‌اندازی کند اگر هدف وی این باشد که تا حد امکان از منابع در دسترس خود به طور کارا استفاده نماید تصمیم وی در مورد احداث جاده به منافع کسب شده از سوی مردم و بنگاه‌ها نسبت به هزینه‌های احداث بنگاه بستگی خواهد داشت. به گونه‌ای که اگر منافع به دست آمده از هزینه‌های احداث جاده بیشتر باشد اقدام به احداث جاده خواهد نمود. [۴]
اچ فرانک، رابرت، اقتصاد خرد (جلد اول)، ترجمه حمید آماده و زکریا فرج زاده، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۹۰، چاپ اول، ص۴۸۱.
۳ - ترسیممازاد رفاه تولیدکننده را هم می‌توان از طریق هزینه‌های تولید و هم از طریق منحنی عرضه توضیح داد. همان‌طور که اضافه رفاه مصرف‌کننده ارتباط نزدیک با منحنی تقاضا دارد، اضافه رفاه تولیدکننده نیز با منحنی عرضه در ارتباط است. [۵]
گریگوری، منکیو، مبانی علم اقتصاد، ترجمه حمید رضا ارباب، تهران نشر نی، ۱۳۸۸، چاپ دوم، ص۱۷۵-۱۷۹.
فرض کنیم که چهار نقاش باتوجه به هزینه‌های خودشان و قیمتی که برای نقاشی وجود دارد مقدار عرضه خود را بیان می‌دارند. اگر قیمت کمتر از ۵۰۰ دلار باشد هیچ یک از ۴ نقاش تمایلی به انجام کار ندارند؛ در این حالت مقدار عرضه صفر است. اگر قیمت بین ۵۰۰ و ۶۰۰ دلار باشد، فقط نقاش چهارم تمایل به انجام کار دارد، در این حالت مقدار عرضه ۱ است. اگر قیمت بین ۶۰۰ و ۸۰۰ دلار باشد، نقاش سوم و نقاش چهارم تمایل به پذیرش کار دارند، در این حالت مقدار عرضه ۲ است و به همین ترتیب می‌توانیم جدول عرضه از هزینه‌های ۴ نقاش را به دست آورد. دقت شود که ارتفاع منحنی عرضه هزینه‌های هر فروشنده را نشان می‌دهد. در هر مقدار، قیمت تعیین شده به وسیله منحنی عرضه نشان دهنده هزینه فروشنده نهایی است. فروشنده نهایی فروشنده‌ای است که با کاهش قیمت قبل از سایرین بازار را ترک می‌کند. مثلاً در مقدار ۴ واحد (۴ خانه) ارتفاع منحنی عرضه برابر ۹۰۰ دلار است. ۹۰۰ دلار هزینه‌ای است که نقاش نخست (فروشنده نهایی) برای نقاشی خانه هزینه می‌کند. اگر مقدار عرضه ۳ واحد باشد (۳ خانه) ارتفاع منحنی عرضه ۸۰۰ دلار بوده است که هزینه نهایی نقاش دوم (فروشنده نهایی) را نشان می‌دهد. از آن جا که منحنی عرضه نشان دهنده هزینه‌های فروشنده است، از این منحنی برای محاسبه اضافه رفاه تولید کننده می‌توانیم استفاده کنیم. با توجه به نمودار ۲ (الف) فرض می‌کنیم قیمت ۶۰۰ دلار باشد. در این حالت مقدار عرضه ۱ واحد است. دقت کنید که ناحیه زیر خط قیمت و بالای منحنی عرضه برابر ۱۰۰ دلار است. این مبلغ دقیقاً با اضافه رفاه تولید کننده، که ما قبلاً در مورد نقاش چهارم محاسبه کردیم، برابر است. نمودار ۲ (ب) اضافه رفاه تولید کننده را در قیمت ۸۰۰ دلار نشان می‌دهد. در این حالت مساحت ناحیه زیر خط قیمت و بالای منحنی عرضه با مساحت ۲ مستطیل برابر است. مساحت این ناحیه برابر ۵۰۰ دلار است، همان مبلغی که قبلاً در محاسبه اضافه رفاه تولید کننده برای نقاش سوم و چهارم، که دو خانه را رنگ می‌کردند، به دست آوردیم. نتیجه به دست آمده از این مثال در مورد تمامی منحنی‌های عرضه قابل استفاده است: مساحت زیر خط قیمت و بالای منحنی عرضه با اضافه رفاه تولید کننده در بازار برابر است. منطق این مسئله کاملاً روشن است: ارتفاع منحنی عرضه نشان دهنده هزینه‌های فروشنده، و تفاوت بین قیمت و هزینه‌های تولید با اضافه رفاه هر فروشنده برابر است. بنابراین مساحت کل با مجموع اضافه رفاه تمامی فروشندگان برابر است. ۴ - اثر افزایش قیمتدو شکل زیر را در نظر بگیرید: در قسمت الف) مقدار اضافه رفاه تولید کننده با توجه به قیمت P۱ و مقدار تولیدQ۱ مساحت مثلثABC خواهد بود. [۶]
گریگوری، منکیو، مبانی علم اقتصاد، ترجمه حمید رضا ارباب، تهران نشر نی، ۱۳۸۸، چاپ دوم، ص۱۷۹.
حال فرض کنیم که قیمت از P۱ به قیمت P۲ تغییر کند، در این صورت مقدارعرضه از مقدار Q۱ به مقدار Q۲ افزایش می‌یابد و افاضه رفاه تولید کننده نیز برابر با مساحت مثلث ADF خواهد بود. افزایش در رفاه مربوط به دو بخش خواهد بود بخش اول مربوط به تولید کنندگان فعلی بازار است که با افزایش قیمت مبلغی بیشتر دریافت می‌کنند.(مساحت BCED) است و بخش دوم مربوط به تولید کنندگان جدید است که پس از افزایش قیمت وارد بازار شئه‌اند (مساحت CEF). ۵ - پانویس
۶ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «اضافه رفاه (مازاد) تولیدکننده»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱۱/۲۰. |